استاد«شهرام ناظری»: همیشه به اصول و ریشه‌ها پایبند بوده‌ام

گفتگویی متفاوت با شوالیه آواز ایران:

استاد«شهرام ناظری»: همیشه به اصول و ریشه‌ها پایبند بوده‌ام

شاید این یک اعتراف تلخ باشد ولی واقعیتی ست که شاید خبرنگاران حوزه موسیقی بهتر بتوانند عمق آنرا درک کنند: «گفتگو با استاد «شهرام ناظری» کار راحتی نیست». سوای حساسیت های بالا در نوع نگارش متن، ایشان خیلی سخت در مورد برخی موارد اظهار نظر می‌کنند و سیاست‌شان در تمام این سالها این بوده که اصولا با رسانه ها گفتگویی نداشته باشند. استراتژی‌ای که بسیاری دیگر از چهره های پر آوازه حوزه موسیقی سنتی نیز به آن عمل کرده اند و با این اوصاف گفتگو داشتن با ایشان تقریبا به رویایی بیش شبیه نبود. اما پس از مطرح شدن و آنالیز شدن محتوای این گفتگو و ذکر چالش بزرگ این روزهای بازار موسیقی سنتی (شبیه خوانی جوانان این حوزه و دلایل ماندگاری آثار نوستالژیک استاد ناظری)، باعث شد ایشان قبول کنند در این گفتگو حضور داشته باشند. این گفتگو از ایده های شکل گیری آخرین اجرای زنده استاد ناظری آغاز و به مباحث دیگر ختم شد. مباحثی که برخی از آنها قطعا مورد توجه بسیاری از اهالی موسیقی و مخاطبان این حوزه قرار خواهد گرفت:

* در مورد ایده اولیه کنسرت «شین آباد» بگوئید. کنسرتی که علیرغم کم بودن تبلیغاتش، به شدت مورد توجه دوستداران موسیقی و رسانه ها قرار گرفت. 

مدت ها بود که در ذهن ام تفکر انجام کاری خیریه برای منطقه خودم و هموطنان کُرد داشتم. ایده های زیادی را مرور کردم. برگزاری کنسرت به نفع جذامی های مهاباد برای من در اولویت بود. فکر و ذکرم را مشغول کرد و می خواهم در اولین فرصت آن را عملی نمایم. کم کردن مشکلاتشان و در درجه بعد برگزاری کنسرت برای آنها مواردی بود که در ذهنم ام بود. دو هفته پیش هم کنسرتی را در سنندج برگزار کردم که به نفع انجمن بیماران سرطانی سنندج بود. بعد پیشنهاد اجرای تهران از سوی مردم و دوستداران موسیقی شد که با اجرای قطعات نوستالژیک، برنامه ای را در تهران برگزار کنم. آغاز سال جدید و خاطره تلخ آن اتفاق در روستای «شین آباد»، تلنگری بود برای ما و این تفکر که در سالگرد آن اتفاق، آن دختران معصوم دوباره آن لحظات تلخ را به یاد می آورند. همین باعث شد که تصمیم بگیریم در راستای آن اتفاق قدمی برداریم. به این فکر کردم که توانایی این را داریم که قدمی هر چند کوچک را برای این کودکان برداریم.

* برگزاری این برنامه های خیریه و انسان دوستانه ادامه خواهد داشت؟ 

قطعا ادامه دار خواهد بود. اولویت من هم محدوده کردنشین کشور است. دلیلش هم این است که اصولا مردم کرد در ایران محرومیت های زیادی را به خود دیده اند و من در صدد جبران برخی از این کمبودها برای آنها هستم. تا جایی که از دستم بر می آید. قرار است که در یک ماه آینده در مهاباد برنامه ای را در حمایت از بیماران جذامی انجام بدهیم. برنامه های دیگری هم هست که به محض قطعیت اطلاع رسانی خواهد شد.

* حضور چهره هایی چوت عزت الله انتظامی، علی نصیریان و بهمن فرمان آراء در کمیته ای که قرار است از این پس در این قبیل امور خیریه حضوری فعال داشته باشند، بسار قابل توجه بود. درباره روند ادامه این قبیل برنامه ها بیشتر صحبت می کنید؟

این برنامه به هیچ وجه از قبل پیش بینی شده نبود. در آستانه بازگشایی مدارس که خود ما هم از آن خاطرات زیادی داریم، و شور و حال بوجود آمده در جامعه، باعث شد که جرقه این اتفاق زده شود. اگر این تصمیم اندکی قبل تر گرفته می شد، خیلی گسترده تر می شد از طریق اسپانسر‌ها و بقیه نهادها برای کمک به این بچه ها اقدام کرد. خیلی دیر بود و ما وقت زیادی نداشتیم. صندوقی در یکی از اپراتورهای تلفن همراه تشکیل شد و قرار شد آنهایی که تصمیم به کمک به این بچه ها را دارند از طریق پیامک کمک های خود را به این صندوق واریز کنند. حالا با توجه به اینکه این صندوق باید به نام کس یا ارگانی ثبت می شد، تصمیم گرفتیم که آنرا با حضور دوستان و هنرمندان سرشناس ثبت کنیم. من چون بانی این اتفاق بودم، ترجیح دادم که این صندوق فقط به نام من ثبت نشود و از هنرمندان سرشناس دعوت کردیم و آنها هم قبول کردند. دوست داشتم که یک حالت شورا واری داشته باشد و از هنرمندان ملی دعوت کردیم. در آن فرصت محدود از بزرگوارانی چون عزت الله انتظامی، جمشید مشایخی، بهمن فرمان آراء و علی نصیریان خواستیم که باشند و برنامه ریزی هایمان هم اینطور بود که در اینده ای نزدیک کارت هایی به نام آن کودکان در صندوق تشکیل شده، تعریف شود تا کمک های مردمی مستقیما به دست آسیب دیدگان آن برسد. هرچند کار به شدت ضرب الاجلی جلو رفت ولی سعی مان این است که در آینده ای نه چندان دور زودتر آنرا تقویت و پیش ببریم.

* کنسرت «شین آباد» با قطعات نوستالژیک شما برگزار شد و نکته جالب این برنامه، حضور بیشمار چهره های جوانی بود که در کنار افراد مسن تر، به برنامه شما آمده بودند. چه اتفاقی افتاده که نسل جوان مخاطب موسیقی کشور هم همیشه به کنسرت های شما می آیند و برای تداوم این ارتباط چه برنامه ریزی هایی را داشته اید؟ 

دیدگاه من در ارائه موسیقی سنتی، پایبندی به تمام ریشه ها و پایه هاست و در کنار آن نیز همیشه سعی کرده ام سنت شکنی و خلاقیت داشته باشم تا بتوانم مخاطبان همه نسل ها را درگیر کارهایم کنم. به زمان ارائه آثارم همیشه فکر کرده ام و اینکه در مسیر، هیچ پایه و اساس و اصولی را خراب نکنم. اینها را اگر قرار باشد در قالب یک مجموعه نگاه کرد، می توان از آن به عنوان دلایل ماندگاری یک اثر یاد کرد. توجه ویژه من به لحن حماسی گمشده در آثار ایرانی را هم جزو کاراکترهایی می دانم که توانایی تاثیر گذاری در ذهن و وجود همه انسانها، اعم از هر سن و سالی را داراست. طراوت لحن حماسی در جذب مخاطبان موسیقی خیلی تاثیر گذاشته. یک بار در جلسه ای که به همت دکتر «شفیعی کدکنی» برگزار شد، دختر بچه کوچکی را آوردند که یکی از قطعات من را از حفظ می خواند. برای خودم و البته برای همه جالب بود که دختر بچه ای با این سن و سال چطور می تواند تا این حد مسلط باشد و آثار من را بخواند. دکتر کدکنی گفتند لحن آثار تو لحنی خالص و ایرانی دارد که همه را درگیر خود می کند. این بچه ناخودآگاه تحت تاثیر این لحن تو به شور می آید و همین باعث شده که اینقدر مسلط روی آثار تو بخواند. افراد مسن تر هم شاید به این دلیل همچنان پیگیر آثار من اند که من علیرغم نوآوری و خلاقیت های آوازی، همچنان اصول و ریشه و قواعد اصلی موسیقی ایرانی و اصیل را حفظ کرده ام و هنوز به آنها احترام قائل ام. من روی تنه این درخت عظیم، شاخ و برگ و جوانه های تازه ای را پرورش داده ام تا در گذر زمان عقب نمانم و بتوانم با نسل های جدید ارتباط برقرار کنم. ارتباطی که قطعا موازی با رعایت اصول و اصالت ها بوده. برای نوآوری، هرگز آن تنه درخت اره نخورده. بلکه سعی شده جوانه های جدید روی آن پرورش داده شود.

* اجرای آثار نوستالژیک شما در کنسرت «شین آباد» باعث شد خیلی ها اجراهای پرخاطره شما و همگروهی های سابق تان از قبیل استاد علیزاده و لطفی و حتی استاد شجریان را به یاد بیاورند. این آرزو قرار نیست در سالهای آینده محقق شود؟ 

در درجه اول تحقق این اتفاق بستگی به این دارد که آیا این گروه تمایلی به کار کردن در کنار هم دارند یا خیر. آیا این جمع شدن امکان پذیر هست اصلا ؟ واقعا آرزوی ماست این اتفاق. این را بدون تعارف عرض کردم. آیا اگر این جمع کنار هم باشند باز هم می شود توقع آثار درخشان سه دهه قبل را از آنها داشت؟ خود این یک مسئله است. اینکه این سی سال جدایی و دوری، و از آن مهم تر تغییرات جامعه، اجازه تکرار آن خاطرات را می دهند؟ ولی باز هم با این اوصاف من شک ندارم اگر ما بتوانیم جمع بشویم، از آنجایی که همه این اساتیدی که اسم بردید دارای اهداف بزرگ هنری و انسانی هستند، قطعا این قبیل فعالیت های خیریه می توانند وجهه والاتری به خود بگیرد.

* چهره های جدید زیادی در سالهای اخیر وارد عرصه موسیقی سنتی شده اند ولی اصرار آنها برای نزدیک شدن به تحریرها و سبک شما و استاد شجریان باعث شده فقدان خلاقیت به خوبی در این عرصه بوجود بیاید. خود شما برای این معضل چه پیشنهادهایی دارید و آیا در این سالها صدایی بوده که شما را امیدوار کند برای پدید آمدن چهره ای جدید در موسیقی سنتی کشور؟ 

صداهای خوب در این سالها زیاد بوده اند. این سوال شما را ده، پانزده سال پیش از من پرسیدند و من هم پاسخ دادم که من به یک نفر خیلی امید دارم و آن هم «ایرج بسطامی» است. او خودش را پیدا کرده و مثل خودش می خواند که متاسفانه ایشان هم در حادثه بم فوت کردند. الان هستند جوانانی که صدای خوبی دارا هستند ولی عیب بزرگی دارند و آن هم تمایل به شبیه خوانی است. روی این مسئله باید آسیب شناسی درستی به عمل آید. چون جوانی که صدای خوبی دارد، با نزدیک شدن به فضای شبیه خوانی و تقلید، هویت هنری خود را زیر سوال می برد. امیدوارم با توجه به تغییرات و تحولاتی که در کشور بوجود آمده، خط مشی جدیدی در بین چهره های جوان بوجود بیاید. درست است که اکثر غولها و بزرگان آواز و مکاتب آوازی کشور از دنیا رفته اند ولی خوشبختانه هنوز هم تعدادی کارشناس خوب موسیقی داریم که امیدوارم با جمع شدن این کارشناسان موسیقی کلاسیک ایرانی در قالب یک شورا، خط مشی جدید تدوین نمایند تا آسیب شناسی موسیقی سنتی، به خصوص در بخش آواز زودتر صورت پذیرد.

* تغییر و تحولات زیادی در راس مدیران موسیقی کشور رخ داده. بزرگترین خواسته های شوالیه آواز ایران از مدیران جدید و سیاست های آنها چیست؟ 

خوشبختانه معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد شخصی ست که همه می شناسیم. جناب «علی مرادخانی» سالهای زیادی در عرصه فرهنگ کشور حضور داشته اند و توانسته اند که امتحان خود را پس بدهند. ایشان همواره با هنرمندان در ارتباط بوده اند و تمام ماجراها و خواست های اهالی فرهنگ را به خوبی می دانند. باید به آقای جنتی بابت این انتخاب واقعا تبریک گفت. چون فردی را انتخاب نموده اند که مورد اعتماد اهالی فرهنگ و موسیقی اند. من فکر می کنم که خود ایشان بیشتر از همه خواست های جامعه هنری را می دانند و بهترین راه حل ها را برای ترمیم فضای کنونی دارند. فقط مشکل اینجاست که جبران آسیب های وارده به فرهنگ این کشور زمان بر است و باید چاله ها پر بشوند و مشکلات ترمیم شوند و برای رسیدن به این مهم زمان زیادی باید صرف شود. دولت جدید دولتی ست که مورد علاقه مردم است و باعث شده که شکوفه ای در دل مردم بشکفد. ولی باید فعلا چاله ها را پر کند. ولی همین که این امید در دل مردم به وجود آمده، بسیار راه گشاست و می تواند کاربرد اجتماعی غنی ای را در بر داشته باشد. 

* هیچوقت درباره لقب «شوالیه» صحبت نکرده اید. دوست دارم در آخر صحبت هایتان در این باره کمی حرف بزنید. لقبی که به حق شایسته شما است. 

از بیست سال پیش که من برای اجرای برنامه به خارج از کشور می رفتم، آرام آرام اجراهای من مورد توجه طیف علاقمندان موسیقی خارج از کشور قرار گرفت. بعد دیگر تعداد دعوت ها از من برای فستیوال ها و تئاتر ها برای اجرای برنامه بیشتر شد. یکی از شاخصه های کاری من استمرارم روی فعالیت روی آثار مولانا جلال الدین بلخی رومی بود که به نام «رومی» در تمام دنیا مورد توجه بود. آثار من هم با محوریت روی آثار ایشان بود که قطعا در این ارتباط تاثیرگذار بود. دیگر کار به جایی رسیده بود که در اکثر فستیوال های پاریس حضور داشتم و در نیویورک هم ماجرا همین طور بود. در فستیوال هایی برنامه اجرا کردم که کمتر چهره ای از خاور میانه در آنها حضور داشت. بعد اوضاع تا جایی پیش رفت که به اذعان رسانه های فرانسوی، 95 درصد مخاطبان موسیقی و اجراهای من در پاریس را فرانسوی ها می آمدند. روسای فستیوال های خارجی به برنامه های من علاقمند شده بودند. مشاور فرهنگی رئیس جمهور فرانسه آقای ژاک شیراک هم به نام خانم «والری ترانوا» به برنامه های من آمدند. همین اتفاقات خوب باعث شد که این جایزه به من تعلق بگیرد و منطق انتخاب من هم در بین هیئت رئیسه این عنوان، این بود که آنها اعلام کردند که من با موسیقی ام توانسته ام غرب را بسان یک پل به فضای شرق پیوند بدهم.

منبع » همشهری جوان